Η σκηνή που εξελίσσεται στην αμερικάνικη ταινία One Hour Photo είναι αυτή που με κέντρισε να αποτυπώσω μία σκέψη σχετικά με την ιεραρχία στην κοινωνία. Η σκηνή που μου έδωσε το ερέθισμα είναι η ακόλουθη. Ο προϊστάμενος στην επιχείρηση καλεί τον υφιστάμενο του προκειμένου να του κάνει παρατηρήσεις αναφορικά με την απόδοση στην εργασία του. Ο προϊστάμενος αρχίζει να απαριθμεί διάφορα περιστατικά στα οποία σύμφωνα με την εκτίμηση του ο υφιστάμενος έκανε κάποια λάθη. Ο υφιστάμενος αντιδρά και υπερασπίζεται τον εαυτό του αναφέροντας ότι σε κάποια από αυτά κινήθηκε με ιδία πρωτοβουλία προς όφελος της εργασίας του και της επιχείρησης. Ο προϊστάμενος θέτει το θέμα της κατανόησης της ιεραρχίας και των ορίων εργασίας του υφισταμένου: "Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχεις κατανοήσει την θέση σου στην τροφική αλυσίδα" του λέει σκωπτικά και αμέσως μετά τον απολύει.
Η συγκεκριμένη έκφραση αποτελεί την πιο ακραία αποτύπωση της εργασιακής ιεραρχίας όπου το μεγαλύτερο ζώο τρώει το μικρότερο και άρα εργασιακά ο ισχυρότερος μπορεί να απολύσει οποιαδήποτε στιγμή τον πιο αδύνατο. Η συγκεκριμένη έκφραση σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό προβάλλεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.
Η έννοια της ιεραρχίας, αναγκαστική επινόηση για την διαμόρφωση της κοινωνίας, αφενός αποσκοπεί στην εύρυθμη λειτουργία ενός οργανισμού (επιχείρηση, κράτος, στρατός κλπ) αφετέρου διαμορφώνει την συνείδηση των ανθρώπων ως εξαρτήματα ενός μηχανισμού. Η επιβολή της ιεραρχίας γινόταν με ποικίλους τρόπους ανάλογα το πολιτικό σύστημα που ήταν στην εξουσία. Σε απολυταρχικά καθεστώτα επιβάλλεται δια της βίας, ενώ στα αστικά δημοκρατικά επιβάλλεται μέσω της δυνατότητας απόκτησης αγαθών. Ακόμα και το μαρξιστικό απόφθεγμα "από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητες του,στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του" ουδέποτε λειτούργησε στις σοσιαλιστικές απολυταρχίες, με συχνό αποτέλεσμα την βίαιη καταστολή των πολιτών που δεν "κατανοούσαν" την ιεραρχία (βλέπε σταλινικές εκκαθαρίσεις, μαοική τρομοκρατία κ.α πολλά).
Η ιεραρχία είναι μία πραγματικότητα την οποία δεν συμπαθώ, αλλά την οποία κατανοώ διότι την θεωρώ συνδεδεμένη απόλυτα με την κοινωνία. Πως θα μπορούσα άλλωστε να την συμπαθώ την στιγμή που βρίσκομαι στην βάση της ιεραρχίας. Ωστόσο κατανοώ την αναγκαιότητα της και αναγνωρίζω την συμβολή στην διαμόρφωση των κοινωνιών. Δεν θυμάμαι από τα διαβάσματα μου να έχει υπάρξει ποτέ μη ιεραρχική κοινωνία πέρα από την φαντασία των ουτοπιστών συγγραφέων.
Ωστόσο θεωρώ ουτοπικό ότι η ιεραρχική διαμόρφωση θα γίνει ποτέ δίκαιη. Όπως θεωρώ και ουτοπική την ιεραρχική αναρρίχηση με αντικειμενικά κριτήρια.
Σχόλια