Δύο διαφορετικοί κόσμοι - Κοσμοπολιτισμός και τοπικισμός

Αρχές Ιουλίου. Σε ένα νησί των Κυκλάδων. Βράδυ. Ζέστη. Βρίσκομαι σε ένα καφενείο της χώρας και τσιμπολογάω μεζέδες. Το μοναδικό ανάμεσα στα εστιατόρια. Το μοναδικό με κόσμο. Στα διπλανά τραπέζια δυο διαφορετικές παρέες.
Στο αριστερό τραπέζι είναι δύο Γαλλόφωνοι και μία Ελληνο-Αμερικανίδα. Τους αποκαλώ οι "κοσμοπολίτες". Στο δεξιό τραπέζι κάθεται ένα ζευγάρι Ελλήνων. Τους αποκαλώ οι "τοπικιστές".

Τους παρατηρώ που και πού,  αν και κάποιες φορές οι συζητήσεις τους φτάνουν στα αυτιά μου πιο έντονα και δίνω προσοχή. Τα θέματα τους είναι τόσο διαφορετικά δίνοντας την αίσθηση της απόστασης που έχει η Ελλάδα από τον Δυτικό κόσμο. 

Οι κοσμοπολίτες μιλάνε για ταξίδια, πρωτεύουσες, μουσεία, επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι megacities (Λονδίνο, Άμστερνταμ, Παρίσι, Νέα Υόρκη) βρίσκονται συχνά στο λόγο τους καθώς και οι δραστηριότητες τους στα μέρη αυτά. Έχουν μία αύρα, ένα άνετο τρόπο προσέγγισης της καθημερινότητας. Τσιμπολογούν τους μεζέδες τους έχοντας μία απόσταση από το τραπέζι, απολαμβάνοντας το φαγητό και την παρέα τους ενώ το ντύσιμο τους είναι απλό και άνετο. Μου αρέσουν.
Αντιγράφω από τον Heywood: "O κοσμοπολιτισμός (cosmopolitanism) εκφράζει στην κυριολεξία την πίστη σε μία κοσμόπολη ή ένα "παγκόσμιο κράτος" υπονοώντας την εγκαθίδρυση μίας πολιτικής και πολιτισμικής πίστης που να ενώνει όλα τα ανθρώπινα όντα" (Heywood, 2007). Μία μορφή πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης. 

Οι τοπικιστές προερχόμενοι από μία αγροτική περιοχή της κεντρικής Ελλάδας έχουν σαν αντικείμενο συνομιλίας πιο πεζά ζητήματα όπως η ποιότητα της ντομάτας που τρώνε. Είναι σκυμμένοι πάνω στα πιάτα σαν να θέλουν να μην χάσουν ούτε μπουκιά. Ντυμένοι με ένα χαρακτηριστικό ελληνικό τρόπο (καδένες/δαχτυλίδια-κοτρώνες ο άνδρας, την "'Αρτα και τα Γιάννενα" η γυναίκα) και έχοντας αποτυπωμένη μία μιζέρια στα πρόσωπα τους γκρινιάζουν για διάφορα που βλέπουν γύρω τους. Δεν μου αρέσουν. Οι τοπικιστές κρίνουν τα πάντα με βάση τον μικρόκοσμο τους, την περιορισμένη αντίληψη όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από την μικροκοινωνία τους στηριγμένη σε μία τοπική ταυτότητα. Η συμπεριφορά τους είναι απόκοτο μίας μορφής εθνοτισμού (ethnicity) "της αφοσίωσης σε ένα ξεχωριστό πληθυσμό, μια πολιτισμική ομάδα ή κάποια εδαφική περιοχή" (Heywood, 2007). Το μέρος τους, τον τόπο τους που τον κουβαλάν όπου και να πηγαίνουν. 

Αντιλαμβάνομαι ότι ο παραπάνω προσδιορισμός είναι ακραίος, ιδεοληπτικός, ιδεοτυπικός για να χρησιμοποιήσω έναν βεμπεριανό όρο, αλλά εγώ ως παρατηρητής "κολλάω" με τα ακραία. 

Ο κοσμοπολιτισμός είναι μία χαρακτηριστική συμπεριφορά πολλών ανθρώπων στις δυτικές  φιλελεύθερες χώρες. Ο τοπικισμός ένας χαρακτηριστικός τρόπος προσέγγισης της ζωής που επικρατούσε σε μεγάλο βαθμό μέχρι και τις αρχές του 1990 στις περιφερειακές χώρες της Ευρώπης. Σταδιακά ο δυτικός κοσμοπολιτισμός εισχώρησε στην νοοτροπία των περισσοτέρων χωρών μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, αν και όπως όλα σε αυτή την χώρα, με ένα στρεβλό τρόπο. Τώρα η εσωστρέφεια και η παρακμή που αναμένεται να ακολουθήσει θα οδηγήσει στην επανάκαμψη του τοπικισμού μαζί με άλλους γνωστούς και "ενδιαφέροντες" -ισμούς όπως ο λαϊκισμός, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός.


Βιβλιογραφία: Heywood A. "Πολιτικές Ιδεολογίες", μτφρ. Μαραντζίδης, Επίκεντρο, 2007


Σημ. Ενδιαφέρουσα αναφορά υπάρχει και στο άρθρο http://www.koutipandoras.gr/?p=20867