"Το Μίνστερ έγινε η Γή της Επαγγελίας
των πλέον αμετανόητων αιρετικών."
Luther Blisset, Q
των πλέον αμετανόητων αιρετικών."
Luther Blisset, Q
Το 2004 έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο ενός συγγραφέα με το όνομα Luther Blisset (εμφανίστηκε με αυτό το βιβλίο και μετά εξαφανίστηκε όποτε ισχύει η πεποίθηση ότι μάλλον ο Ουμπέρτο Εκο κρύβεται πίσω από το παρατσούκλι αυτό).
Κυριολεκτικά λάτρεψα αυτό το βιβλίο τόσο για την πλοκή όσο και για την ακρίβεια των ιστορικών στοιχείων και την πλούσια αναπαράσταση των κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών της εποχής. Στο αφηγηματικό πλαίσιο της υπόθεσης του βιβλίου ο συγγραφέας τοποθετεί τον ήρωα να συμμετέχει στην οργάνωση της πρώτης και ίσως μοναδικής αταξικής και αναρχικής κοινότητας που υπήρξε ποτέ στην πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας, της πόλη του Μύνστερ στην Ολλανδία τον 16ο αιώνα, υπό την κυριαρχία της χριστιανικής θρησκευτικής σέκτας των Αναβαπτιστών (μίας χιππικής-μετα-κομμουνιστικής κοινωνίας θα έλεγα!!!!!).
Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα κείμενο ενός ιστορικού του κ. Γ. Βλάχου με αναφορά στην θρησκευτική κοινότητα των αναβαπτιστών. Αναφέρω από αυτό το κείμενο αρκετά στοιχεία.
Ο 16ος αιώνας σημαδεύτηκε από μία επαναστατική ορμή με διάφορες κοινωνικές εκφάνσεις. Η Αστική κυριαρχία,η θρησκευτική μεταρρύθμιση, η επιστημονική επανάσταση και οι κοινωνικές εξεγέρσεις προκάλεσαν έντονη κοινωνική αμφισβήτηση των καθεστωτικών αντιλήψεων της εποχής. Αυτή η αμφισβήτηση εκφράστηκε στα πλαίσια θρησκευτικών ομάδων οι οποίες υιοθέτησαν τρόπους ζωής που δεν συμμορφώνονταν με τις κοινωνικές, ηθικές και θρησκευτικές αξίες της εποχής, προβάλλοντας το όραμα μίας ουτοπικής και αναρχικής κοινωνίας. Σκοπός τους η εξέγερση ενάντια στον νόμο ως κανονιστικό θεσμό. Στα άκρα αυτών των ομάδων, οι Αναβαπτιστές.
Ο Αναβαπτισμός εμφανίστηκε στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα ως ιστορικό κίνημα σαν επακόλουθο της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης του Λούθηρου που ταρακούνησε συθέμελα τον Ευρωπαϊκό Καθολικισμό. Παρά το γεγονός ότι αποτελούσε θρησκευτική κίνηση, ο Αναβαπτισμός είχε πολλά στοιχεία κοινωνικού κινήματος.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της θρησκευτικής ιδεολογίας του Αναβαπτισμού αποτελούσαν:
α) δεχόταν την ελεύθερη βούληση και την απόλυτη ηθική υπευθυνότητα του ατόμου σε αντίθεση με την επίσημη Εκκλησία που έβλεπε τον άνθρωπο έρμαιο της θεϊκής βούλησης,
β) υιοθετούσαν την έννοια της χιλιόχρονης βασιλείας (χιλιασμός) και την εγγύτητα της Κρίσης,
γ) πίστευαν στην άμεση επικοινωνία με τον Θεό,
δ) πίστευαν στην ανάγκη για ξαναβάπτισμα των πιστών,
ε) υιοθετούσαν τις ελεύθερες σεξουαλικές σχέσεις.
Ως κοινωνικό φαινόμενο ο Αναβαπτισμός πάρα το γεγονός ότι ήταν πολύ εκτεταμένο γεωγραφικά (περιλαμβανομένων των Γαλλίας, Γερμανίας, Κάτω Χώρων, Ελβετίας, Αυστρίας, Πολωνίας) δεν ήταν συνεκτικό και οργανωμένο κίνημα.
Ηγετική μορφή του κινήματος των Αναβαπτιστών ο Thomas Mintzer, μαθητής και φίλος του Λούθηρου, κύρρητε από το 1520 αρχικά στην Σαξονία και μετά περιπλανώμενος σε Αυστρία και Βόρειο Γερμανία την ανάγκη για κοινοκτημοσύνη, προμήνυε το τέλος του κόσμου και κατηγορούσε την πολιτική εξουσία, βρίσκοντας ενθουσιώδες ακροατήριο μεταξύ των εργατών και των αγροτών. Το 1523 ηγήθηκε των πρώτων μεγάλων αγροτικών εξεγέρσεων της Ευρώπης, των λεγομένων Πολέμων των Χωρικών (1524 - 1525) . Το τέλος του ήταν τραγικό το 1525 συνελήφθη, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε. Η πολιτική έκφανση της ιδεολογίας των Αναβαπτιστών όπως αυτή εκφράστηκε μέσω των εξεγέρσεων αυτών είχε τραγικές συνέπειες με 100.000 νεκρούς.
Μετά την καταστολή της εξέγερσης των Χωρικών τα μέτρα εναντίον των Αναβαπτιστών ήταν σκληρά. Τα άτομα που θα παρευρίσκονταν στις συγκεντρώσεις τους θα τιμωρούνταν με πνιγμό.
Ο μαθητής του Mintzer ο Μοραβός Hut οργάνωσε τις πρώτες αγροτικές κομμούνες στην Μοραβία (σημερινή Τσεχία) οι οποίες διαλύθηκαν του 1528 από τα αυστριακά στρατεύματα και ο ίδιος εκτελέσθηκε.
Ανάμεσα στα 1529 και 1530 μία άλλη σημαντική προσωπικότητα των Αναβαπτιστών ο Ολλανδός Hoffman ίδρυσε πυρήνες στην Ολλανδία και την Βόρειο Γερμανία πολλές από τις οποίες διαλύθηκαν βίαια, γεγονός που ενίσχυσε το κίνημα παρά το αποδυνάμωσε.
Το 1533 αποτέλεσε και το σημαντικότερο έτος για το κίνημα των αναβαπτιστών. Η ίδρυση της "Νέας Ιερουσαλήμ", μετονομασία της πόλης του Μύνστερ, από τον Ολλανδό μαθητή του Hoffman τον Matthys.
Στην πόλη κατέφυγαν κυνηγημένοι Αναβαπτιστές από όλη την Ευρώπη, εκδιώχθηκαν έμποροι και αριστοκράτες, καθολικοί και προτεστάντες. Ο Matthys κήρυξε την ίδρυση ενός αταξικού βασιλείου του Θεού, χωρίς νόμους, δικαστές, ιδιωτική περιουσία και γάμο. Οι ιδιωτικές περιουσίες απαλλοτριώθηκαν ενώ κατεστράφησαν όλα τα συμβόλαια και τα χρεώγραφα. Δημιουργήθηκαν κεντρικές αποθήκες στις οποίες μαζεύτηκαν όλα τα ρούχα, έπιπλα, εργαλεία και όπλα και ο κάθε ένας έπαιρνε αυτά που είχε ανάγκη.
Η πόλη γρήγορα βρέθηκε περικυκλωμένη από στρατό μισθοφόρων πολλοί από τους οποίους εντάχθηκαν στο κίνημα και πέρασαν από την άλλη μεριά των τειχών. Η πολιορκία ήταν σκληρή και δυσκόλεψε την ζωή των κατοίκων. Πολλές φορές κάτοικοι του Μύνστερ προσπάθησαν να φύγουν από την πόλη. Σε μία από αυτές τις απόπειρες εξόδου σκοτώθηκε ο Matthys. Την θέση του κατέλαβε ο παρανοϊκός Ιωάννης του Leyden. Με την ανάληψη της ηγεσίας της πόλης ο Λέυντεν περιέτρεξε το Μύνστερ γυμνός και στην συνέχεια έπεσε σε εκστατική κατάσταση για δύο ημέρες. Ο Λέυντεν θέσπισε παρανοϊκούς νόμους. Κατάργησε τα χρήματα, έκλεισε τις συντεχνίες, και θέσπισε την θανατική ποινή για μία σειρά πράξεων όπως κλοπή, φιλαργυρία, καυγάδες και απειθαρχία των παιδιών. Επίσης καθιέρωσε την πολυγαμία, αρχικά μόνο για τους άνδρες λόγω της αριθμητικής υπεροχής των γυναικών αλλά μετά από λαϊκή (!!!!) πίεση η πολυγαμία εξελίχθηκε σε πλήρη σεξουαλική ελευθερία.
Όμως η εξουσία είναι γλυκειά και προς το τέλος του 1534 ο Ιωάννης του Λεύντεν άρχισε να ζει πλούσια σε αντίθεση με τον λιτό τρόπο ζωής των κατοίκων και διοικούσε με τρομοκρατία. Συνέπεια των παραπάνω να υπάρξει προδοσία, το Μύνστερ να καταρρεύσει τον Ιανουάριο του 1535 και να εκτελεστούν χιλιάδες Αναβαπτιστές. Ο Ιωάννης του Λέυντεν κρεμάστηκε από την κορυφή μίας εκκλησίας και τα οστά του έμειναν εκεί κρεμασμένα σε ένα κλουβί μέχρι και το 1881(!!!!).
Η καταστολή της πόλης του Μύνστερ αποτέλεσε και το τέλος του Αναβαπτιστικού Κινήματος.
Κυριολεκτικά λάτρεψα αυτό το βιβλίο τόσο για την πλοκή όσο και για την ακρίβεια των ιστορικών στοιχείων και την πλούσια αναπαράσταση των κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών της εποχής. Στο αφηγηματικό πλαίσιο της υπόθεσης του βιβλίου ο συγγραφέας τοποθετεί τον ήρωα να συμμετέχει στην οργάνωση της πρώτης και ίσως μοναδικής αταξικής και αναρχικής κοινότητας που υπήρξε ποτέ στην πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας, της πόλη του Μύνστερ στην Ολλανδία τον 16ο αιώνα, υπό την κυριαρχία της χριστιανικής θρησκευτικής σέκτας των Αναβαπτιστών (μίας χιππικής-μετα-κομμουνιστικής κοινωνίας θα έλεγα!!!!!).
Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα κείμενο ενός ιστορικού του κ. Γ. Βλάχου με αναφορά στην θρησκευτική κοινότητα των αναβαπτιστών. Αναφέρω από αυτό το κείμενο αρκετά στοιχεία.
Ο 16ος αιώνας σημαδεύτηκε από μία επαναστατική ορμή με διάφορες κοινωνικές εκφάνσεις. Η Αστική κυριαρχία,η θρησκευτική μεταρρύθμιση, η επιστημονική επανάσταση και οι κοινωνικές εξεγέρσεις προκάλεσαν έντονη κοινωνική αμφισβήτηση των καθεστωτικών αντιλήψεων της εποχής. Αυτή η αμφισβήτηση εκφράστηκε στα πλαίσια θρησκευτικών ομάδων οι οποίες υιοθέτησαν τρόπους ζωής που δεν συμμορφώνονταν με τις κοινωνικές, ηθικές και θρησκευτικές αξίες της εποχής, προβάλλοντας το όραμα μίας ουτοπικής και αναρχικής κοινωνίας. Σκοπός τους η εξέγερση ενάντια στον νόμο ως κανονιστικό θεσμό. Στα άκρα αυτών των ομάδων, οι Αναβαπτιστές.
Ο Αναβαπτισμός εμφανίστηκε στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα ως ιστορικό κίνημα σαν επακόλουθο της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης του Λούθηρου που ταρακούνησε συθέμελα τον Ευρωπαϊκό Καθολικισμό. Παρά το γεγονός ότι αποτελούσε θρησκευτική κίνηση, ο Αναβαπτισμός είχε πολλά στοιχεία κοινωνικού κινήματος.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της θρησκευτικής ιδεολογίας του Αναβαπτισμού αποτελούσαν:
α) δεχόταν την ελεύθερη βούληση και την απόλυτη ηθική υπευθυνότητα του ατόμου σε αντίθεση με την επίσημη Εκκλησία που έβλεπε τον άνθρωπο έρμαιο της θεϊκής βούλησης,
β) υιοθετούσαν την έννοια της χιλιόχρονης βασιλείας (χιλιασμός) και την εγγύτητα της Κρίσης,
γ) πίστευαν στην άμεση επικοινωνία με τον Θεό,
δ) πίστευαν στην ανάγκη για ξαναβάπτισμα των πιστών,
ε) υιοθετούσαν τις ελεύθερες σεξουαλικές σχέσεις.
Ως κοινωνικό φαινόμενο ο Αναβαπτισμός πάρα το γεγονός ότι ήταν πολύ εκτεταμένο γεωγραφικά (περιλαμβανομένων των Γαλλίας, Γερμανίας, Κάτω Χώρων, Ελβετίας, Αυστρίας, Πολωνίας) δεν ήταν συνεκτικό και οργανωμένο κίνημα.
Ηγετική μορφή του κινήματος των Αναβαπτιστών ο Thomas Mintzer, μαθητής και φίλος του Λούθηρου, κύρρητε από το 1520 αρχικά στην Σαξονία και μετά περιπλανώμενος σε Αυστρία και Βόρειο Γερμανία την ανάγκη για κοινοκτημοσύνη, προμήνυε το τέλος του κόσμου και κατηγορούσε την πολιτική εξουσία, βρίσκοντας ενθουσιώδες ακροατήριο μεταξύ των εργατών και των αγροτών. Το 1523 ηγήθηκε των πρώτων μεγάλων αγροτικών εξεγέρσεων της Ευρώπης, των λεγομένων Πολέμων των Χωρικών (1524 - 1525) . Το τέλος του ήταν τραγικό το 1525 συνελήφθη, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε. Η πολιτική έκφανση της ιδεολογίας των Αναβαπτιστών όπως αυτή εκφράστηκε μέσω των εξεγέρσεων αυτών είχε τραγικές συνέπειες με 100.000 νεκρούς.
Μετά την καταστολή της εξέγερσης των Χωρικών τα μέτρα εναντίον των Αναβαπτιστών ήταν σκληρά. Τα άτομα που θα παρευρίσκονταν στις συγκεντρώσεις τους θα τιμωρούνταν με πνιγμό.
Ο μαθητής του Mintzer ο Μοραβός Hut οργάνωσε τις πρώτες αγροτικές κομμούνες στην Μοραβία (σημερινή Τσεχία) οι οποίες διαλύθηκαν του 1528 από τα αυστριακά στρατεύματα και ο ίδιος εκτελέσθηκε.
Ανάμεσα στα 1529 και 1530 μία άλλη σημαντική προσωπικότητα των Αναβαπτιστών ο Ολλανδός Hoffman ίδρυσε πυρήνες στην Ολλανδία και την Βόρειο Γερμανία πολλές από τις οποίες διαλύθηκαν βίαια, γεγονός που ενίσχυσε το κίνημα παρά το αποδυνάμωσε.
Το 1533 αποτέλεσε και το σημαντικότερο έτος για το κίνημα των αναβαπτιστών. Η ίδρυση της "Νέας Ιερουσαλήμ", μετονομασία της πόλης του Μύνστερ, από τον Ολλανδό μαθητή του Hoffman τον Matthys.
Στην πόλη κατέφυγαν κυνηγημένοι Αναβαπτιστές από όλη την Ευρώπη, εκδιώχθηκαν έμποροι και αριστοκράτες, καθολικοί και προτεστάντες. Ο Matthys κήρυξε την ίδρυση ενός αταξικού βασιλείου του Θεού, χωρίς νόμους, δικαστές, ιδιωτική περιουσία και γάμο. Οι ιδιωτικές περιουσίες απαλλοτριώθηκαν ενώ κατεστράφησαν όλα τα συμβόλαια και τα χρεώγραφα. Δημιουργήθηκαν κεντρικές αποθήκες στις οποίες μαζεύτηκαν όλα τα ρούχα, έπιπλα, εργαλεία και όπλα και ο κάθε ένας έπαιρνε αυτά που είχε ανάγκη.
Η πόλη γρήγορα βρέθηκε περικυκλωμένη από στρατό μισθοφόρων πολλοί από τους οποίους εντάχθηκαν στο κίνημα και πέρασαν από την άλλη μεριά των τειχών. Η πολιορκία ήταν σκληρή και δυσκόλεψε την ζωή των κατοίκων. Πολλές φορές κάτοικοι του Μύνστερ προσπάθησαν να φύγουν από την πόλη. Σε μία από αυτές τις απόπειρες εξόδου σκοτώθηκε ο Matthys. Την θέση του κατέλαβε ο παρανοϊκός Ιωάννης του Leyden. Με την ανάληψη της ηγεσίας της πόλης ο Λέυντεν περιέτρεξε το Μύνστερ γυμνός και στην συνέχεια έπεσε σε εκστατική κατάσταση για δύο ημέρες. Ο Λέυντεν θέσπισε παρανοϊκούς νόμους. Κατάργησε τα χρήματα, έκλεισε τις συντεχνίες, και θέσπισε την θανατική ποινή για μία σειρά πράξεων όπως κλοπή, φιλαργυρία, καυγάδες και απειθαρχία των παιδιών. Επίσης καθιέρωσε την πολυγαμία, αρχικά μόνο για τους άνδρες λόγω της αριθμητικής υπεροχής των γυναικών αλλά μετά από λαϊκή (!!!!) πίεση η πολυγαμία εξελίχθηκε σε πλήρη σεξουαλική ελευθερία.
Όμως η εξουσία είναι γλυκειά και προς το τέλος του 1534 ο Ιωάννης του Λεύντεν άρχισε να ζει πλούσια σε αντίθεση με τον λιτό τρόπο ζωής των κατοίκων και διοικούσε με τρομοκρατία. Συνέπεια των παραπάνω να υπάρξει προδοσία, το Μύνστερ να καταρρεύσει τον Ιανουάριο του 1535 και να εκτελεστούν χιλιάδες Αναβαπτιστές. Ο Ιωάννης του Λέυντεν κρεμάστηκε από την κορυφή μίας εκκλησίας και τα οστά του έμειναν εκεί κρεμασμένα σε ένα κλουβί μέχρι και το 1881(!!!!).
Η καταστολή της πόλης του Μύνστερ αποτέλεσε και το τέλος του Αναβαπτιστικού Κινήματος.
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Blisset Luther, Q (Ο Εκκλησιαστής), μτφρ. Κακατσάκη Χρυσή, Εκδόσεις Τραυλός, Αθήνα 1999.
Βλάχος Γεώργιος, Η συνείδηση ενάντια στον Νόμο, Επαναστατικές Σέκτες και Ουτοπιστικές Αιρέσεις στον 16ο και 17ο αιώνα, Εκδόσεις Έρασμος, Αθήνα.
Σχόλια
Υπήρχε το LBP (Luther Blisset Project) που ήταν ουσιαστικά ένα "αντάρτικο" ενάντια στη βιομηχανία της κουλτούρας. Το LBP ξεκίνησε το 1994, έγινε πολύ δημοφιλές και άρχισε να "ξεφτίζει" το 1999.
Οπότε σίγουρα ο συγγραφέας του Q δεν είναι αυτός που λέει το όνομα αλλά κάποιος άλλος.