Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Μπορεί ο φιλελευθερισμός να δώσει λύση?

Η άνοδος των φιλελεύθερων κομμάτων και πολιτικών στην Ευρώπη της κρίσης δημιουργεί απορίες στο κατά πόσο είναι δυνατόν να δωθεί λύση από τις φιλελεύθερες πολιτικές που δημιούργησαν το πρόβλημα.
Θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτό με την κάτωθι εργασία

1. Εισαγωγή
Ο φιλελευθερισμός αποτελεί την πρώτη διαμορφωμένη ιδεολογία της σύγχρονης εποχής και πιθανόν την πλέον διαδεδομένη. Δεδομένης της συνεχούς ύπαρξης της ως ιδεολογίας από τον 19ο αιώνα και μετά «οι ιστορικές εξελίξεις επηρέασαν την φύση και την ουσία της » με αποτέλεσμα να υποστεί μεταβολές και να οδηγηθεί σε διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες εκφάνσεις.
Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας θα παρουσιαστούν οι δύο σύγχρονες μορφές του φιλελευθερισμού, ο κοινωνικός και ο νεοφιλελευθερισμός. Θα επιδιωχθεί να συγκριθούν ώστε να αναδειχθεί ποια από τις δύο αυτές μορφές μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής μας.
Η εργασία θα δομηθεί ως εξής: Στο δεύτερο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν τα βασικά χαρακτηριστικά του φιλελευθερισμού. Στο τρίτο κεφάλαιο θα προσδιοριστούν οι βασικές αρχές του κοινωνικού φιλελευθερισμού καθώς και οι βασικοί διανοητές του. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα επισημανθούν οι κύριες θέσεις νεοφιλελευθερισμού. Στο πέμπτο κεφάλαιο θα συγκριθούν οι δύο αυτές ιδεολογικές εκφάνσεις του φιλελευθερισμού και θα επιδιωχθεί να απαντηθεί το ερώτημα ποια από τις δύο τάσεις απαντά στις σύγχρονες προκλήσεις.

2. Ο ορισμός του Φιλελευθερισμού
Ο φιλελευθερισμός διαμορφώθηκε ως ιδεολογία μέσα σε ένα ευρύ χρονικό διάστημα από τον 17ο μέχρι και τον 19ο αιώνα έχοντας τρεις διακριτές επιδράσεις: σε πολιτισμικό επίπεδο το κίνημα του Διαφωτισμού, σε πολιτικό επίπεδο τις αστικές επαναστάσεις (Αγγλική, Αμερικάνικη, Γαλλική) του 17ου και 18ου αιώνα και σε οικονομικό επίπεδο την Βιομηχανική Επανάσταση και την άνοδο στην εξουσία της αστικής τάξης.
Σε πολιτικό επίπεδο η αρχική ιδεολογία του φιλελευθερισμού εκφραζόταν περισσότερο με διεκδικήσεις παρά με θέσεις. Οι φιλελεύθεροι εκπροσωπώντας την ανερχόμενη αστική τάξη και όντας σε μειονεκτική θέση στην φεουδαλική κοινωνία, κινήθηκαν ριζοσπαστικά με αιτήματα όπως η κατάργηση της μοναρχίας και των αριστοκρατικών προνομίων, η αμφισβήτηση στην αυθεντία της κατεστημένης εκκλησίας, η απελευθέρωση της οικονομίας. Με το ξέσπασμα της Βιομηχανικής Επανάστασης και την διάσπαση των παραδοσιακών φεουδαλικών οικονομικών σχέσεων, το αίτημα της οικονομικής ελευθερίας έγινε πραγματικότητα και διαμορφώνοντας τον καπιταλισμό.
Σε οικονομικό επίπεδο υποστήριξαν μια οικονομική τάξη πραγμάτων βασισμένη στην εκβιομηχάνιση και την οικονομία της αγοράς, «ελεύθερη» από κυβερνητικές παρεμβάσεις, στην οποία οι επιχειρήσεις θα είχαν την ευχέρεια να επιδιώκουν το κέρδος και τα έθνη θα ενθαρρύνονταν να καλλιεργούν ελεύθερα τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους.
Σε πολιτισμικό επίπεδο η ηθική και ιδεολογική στάση του φιλελευθερισμού εκφράζεται στην προσήλωσή του προς ένα διακριτό σύνολο αξιών και πεποιθήσεων όπως: η αξία του ατόμου, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, ο ορθός λόγος, η ανεκτικότητα καθώς και η προσήλωση στην συνταγματική και αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση.
Οι βασικές ιδεολογικές αρχές του φιλελευθερισμού παρουσιάζονται συνοπτικά κάτωθι.

2.1 Το άτομο
Η πρωταρχικότητα του ατόμου προβλήθηκε μέσα από το έργο «Δεύτερη πραγματεία για διακυβέρνηση» του Βρετανού φιλόσοφου John Locke (1632-1704). Σε αυτό το έργο τα «άτομα θεωρήθηκαν πως έχουν προσωπικά και ξεχωριστά προσόντα, κάθε ένα από τα οποία είχε και την δική του αξία ». Το άτομο αποτελεί το βασικό σημείο αναφοράς στην συγκρότηση της κοινωνίας, η οποία όφειλε να παρέχει προστασία στα ατομικά συμφέροντα και τις ατομικές ανάγκες. Ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant (1724-1804) με την αντίληψή του για το άτομο ως «αυτοσκοπό» και όχι απλά ως μέσο για την επίτευξη των σκοπών κάποιων άλλων, ενίσχυσε την πεποίθηση για την ακεραιότητα και την ίση αξία όλων των ανθρώπινων όντων.

2.2 Η Ελευθερία
η έννοια της ελευθερίας αποτελεί το βασικό συνθετικό του όρου φιλελεύθερος και κατά συνέπεια το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ιδεολογίας. Μολονότι οι φιλελεύθεροι ομόφωνα επικροτούν την αξία της ελευθερίας, δεν συμφωνούν πάντοτε στο τι σημαίνει ένα άτομο να είναι «ελεύθερο». Ο Βρετανός φιλόσοφος Isaiah Berlin (1909-1997) στο δοκίμιό του «Δύο έννοιες της ελευθερίας» προέβη στη διάκριση μεταξύ αποθετικής (αρνητικής) και θετικής θεωρίας περί ελευθερίας.
Για τους πρώιμους φιλελεύθερους, η ελευθερία ήταν αντιληπτή ως φυσικό δικαίωμα, ένα ουσιαστικό προαπαιτούμενο ώστε να μπορεί κανείς να υπάρξει πραγματικά ως άνθρωπος. Πίστευαν ότι η ελευθερία συνίσταται στο να αφήνεται κάθε πρόσωπο μόνο του, ελεύθερο από εξωτερικές επεμβάσεις, ώστε να μπορεί να δρα με οποιοδήποτε τρόπο επιλέγει το ίδιο. Αυτή η αντίληψη περί ελευθερίας είναι η αποθετική, με την έννοια ότι βασίζεται στην απουσία εξωτερικών περιορισμών ή εξαναγκασμών επάνω στο άτομο. Η συγκεκριμένη αντίληψη για την ελευθερία υπήρξε κυρίαρχη κατά την περίοδο των αρχών του 19ου αιώνα όταν το αίτημα της ελευθερίας του ατόμου ήταν πιο έντονο λόγω των απολυταρχικών διακυβερνήσεων.
Η θετική ελευθερία προβλήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από τον John Stuart Mill (1806-1873) στο έργο του «Περί Ελευθερίας», επιδιώκοντας να προσδώσει στον φιλελευθερισμό ένα κοινωνικό περιεχόμενο. Σύμφωνα με αυτή το άτομο είναι κύριος του εαυτού του, ελεύθερο να αναπτύξει τις δεξιότητες και τα φυσικά του χαρίσματα, να διευρύνει τον πνευματικό του ορίζοντα και να εκπληρώνει τους στόχους του. Ωστόσο το άτομο αποτελεί μέλος μία κοινότητας και σύμφωνα με την θετική εκδοχή της ελευθερίας δύναται να του ασκηθεί εξουσία ενάντια στην βούληση του με σκοπό να αποτραπεί οποιαδήποτε βλάβη στα άλλα μέλη της κοινότητας.

2.3 Ο ορθός λόγος

Το φιλελεύθερο επιχείρημα υπέρ της ελευθερίας είναι στενά συνδεδεμένο με την πίστη στον ορθό λόγο. Ο φιλελευθερισμός ήταν και παραμένει σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένος από τον Διαφωτισμό του οποίου οι αρχές στηρίχθηκαν στην ορθολογική σκέψη. Ο ορθός λόγος συνυφασμένος με το όραμα της προόδου αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο για την διαμόρφωση της ιδεολογίας του φιλελευθερισμού.

2.4 Η δικαιοσύνη

Ο φιλελευθερισμός θέλησε να εδραιώσει την επίγεια δικαιοσύνη και ως ασφαλέστερο μέτρο της θεώρησε την τυπική ισότητα των δικαιωμάτων και σεβασμό της αξίας όλων των ανθρώπων. Προέκτεινε τη θεωρεία του φυσικού δικαίου η οποία υποστήριζε ότι η φύση έχει προικίσει τους ανθρώπους με φυσικά και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα. Βασική προυπόθεση της δικαιοσύνης θεωρήθηκε η ισότητα των ευκαιριών: αν όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες, τότε ο καθένας θα έχει τις ίδιες δυνατότητες να αναπτύξει ελευθέρα τις ικανότητες του και η έκβαση θα είναι δίκαιη ακόμα και αν χαρακτηρίζεται από κάποια ανισότητα .

2.5 Συνταγματική Διακυβέρνηση και Κοινωνικό Συμβόλαιο
Μετά τις αστικές επαναστάσεις του 19ου και την άνοδο στην εξουσία των αστών πραγματοποιήθηκε μία από τις βασικές επιδιώξεις των φιλελευθέρων. Η διαμόρφωση μίας συνταγματικής διακυβέρνησης που στηριζόταν στην έννοια του κοινωνικού συμβολαίου και η οποία αποτυπωνόταν σε θεσμικά κείμενα αλλά και στην αντιπροσωπευτικότητα μέσω των ανταγωνιστικών εκλογών. Σκοπός ήταν ο περιορισμός της εξουσίας του κράτους στα πλαίσια που ορίζονταν από τα συνταγματικά κείμενα. Ταυτόχρονα τα συντάγματα καθόριζαν την διάκριση των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική διασφαλίζοντας ένα περαιτέρω περιορισμό του κράτους.

Δεδομένης της ιστορικής εξέλιξης του ο φιλελευθερισμός δέχθηκε και υιοθέτησε διάφορες επιδράσεις με αποτέλεσμα να μην αποτελεί μία συνεκτική ιδεολογία αλλά να ασπάζεται αντιφατικές πεποιθήσεις κυρίως στο ζήτημα του ρόλου που πρέπει να διαδραματίζει το κράτος. Η διαφορά αυτή αποτυπώνεται στις δύο εκφάνσεις του που θα αναλύσουμε στη συνέχεια: του κοινωνικού φιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού.

3. Κοινωνικός Φιλελευθερισμός
Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός σχηματοποιείται ως διακριτή ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα αρχικά μέσα από το έργο του Mill και ακολούθως με την πολιτική που εφάρμοσαν οι διάφορες φιλελεύθερες κυβερνήσεις με κυρίαρχο στοιχείο την διαμόρφωση του κράτους πρόνοιας. Σε αντίθεση με τους κλασσικούς φιλελεύθερους που έθεταν το θέμα της αυτοβοήθειας και της ατομικής ευθύνης , «οι κοινωνιστές φιλελεύθεροι ενστερνίζονται το κράτος πρόνοιας ως ένα ad hoc συμβιβασμό ανάμεσα στις καπιταλιστικές ελευθερίες και ανισότητες που εξέφραζαν οι δεξιοί ελευθεριστές και τις διαφορές εξισωτικές πολιτικές πρόνοιας που εξέφραζαν οι αριστεροί μαρξιστές .» Θεωρούν ότι η επέκταση των ευθυνών της κυβέρνησης αναφορικά με την παροχή κοινωνικής πρόνοιας δεν περιορίζει τα ατομικά δικαιώματα αλλά τα διευρύνει παρέχοντας υπηρεσίες υγείας, στέγασης, συντάξεις, παιδείας κλπ.
Στο ζήτημα της ελευθερίας οι κοινωνιστές φιλελεύθεροι μιλάνε για θετική ελευθερία και θετικά δικαιώματα τα οποία παρέχονται μέσα από τις προαναφερόμενες θετικές ενέργειες της κυβέρνησης σε αντίθεση με τους νεοφιλελεύθερους που αποφαίνονται υπερ της αποθετικής ελευθερίας.
Στο ζήτημα της δικαιοσύνης δεσπόζει το έργο Θεωρία Δικαιοσύνης (1970) του John Rawls (1921-2002) που υπερασπίστηκε την σχετική κοινωνική ισότητα, την ιδέα της αναδιανομής των εισοδημάτων, της κοινωνικής πρόνοιας στηριζόμενος στην ιδέα της «ισότητας ως δικαιοσύνης.» Ο Rawls επεξεργάστηκε μία εναλλακτική πρόταση στον ωφελιμισμό και ενέταξε στην φιλελεύθερη ιδεολογία παραδοσιακές ιδέες του σοσιαλισμού. Πρότεινε την «αρχή της διαφοράς» με σκοπό την ρύθμιση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων ώστε αφενός να ευνοηθούν οι λιγότερο ευκατάστατοι αλλά να μην υπάρχει ισοπεδωτική εξίσωση και οι περισσότερο ικανοί να έχουν το κίνητρο της εργασίας. Σύμφωνα με την αρχή της διαφοράς οι άνθρωποι έχουν αξίωση σε ένα μεγαλύτερο μερίδιο των πόρων, μόνο αν μπορούν να δείξουν ότι αυτό ωφελεί εκείνους που διαθέτουν μικρότερα μερίδια. Σε οικονομικούς όρους, «οι προικισμένοι πρέπει να λαμβάνουν περισσότερο εισόδημα μόνο εάν ωφελεί εκείνους που βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση ». Κατά συνέπεια ο Rawls αποδέχεται τις κοινωνικές ανισότητες όταν αυτές φέρνουν στην επιφάνεια χρήσιμα χαρίσματα και αποθέματα τα οποία δύναται να λειτουργήσουν υπέρ των πιο αδυνάτων σύμφωνα με την αρχή της επιείκειας .
Σε οικονομικό επίπεδο ο κοινωνικός φιλελευθερισμός ενέταξε στην ιδεολογία του τον κευνσιανισμό αναγνωρίζοντας στο κράτος δυνατότητα κεντρικού ελέγχου και ισχυρής παρέμβασης στην οικονομία. Η υιοθέτηση των ιδεών και προτάσεων του Βρετανού οικονομολόγου John Maynard Keynes (1883-1946), οι οποίες εν συνεχεία αποτυπώθηκαν στο έργο του Γενική Θεωρία της Εργασίας, του τόκου και του χρήματος (1936), από τις κυβερνήσεις της Δύσης είχαν σαν συνέπεια την έξοδο από την κρίση του 1929 αλλά και στην μεταπολεμική ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης Ευρώπης.

4.Νεοφιλελευθερισμός
Το βασικό χαρακτηριστικό του νεοφιλελευθερισμού είναι ο περιορισμός του κράτους στην παρέμβαση στην οικονομία. Αναπτύχθηκε ως πολιτική ιδεολογία τον 20ο αιώνα με σκοπό να αντιπαρατεθεί στην επικρατούσα κευνσιανή πρακτική που εφαρμόστηκε από τις κοινωνίες της Δύσης. Αποτελεί μία αναβίωση του κλασσικού φιλελευθερισμού και άρχισε να αναπτύσσεται από το 1970 για να κορυφωθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. «Αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου, ιδεολογικού προγράμματος της νέας δεξιάς, που προσπάθησε να συνδυάσει την laissez-faire οικονομία με μία κατά βάση συντηρητική κοινωνική φιλοσοφία » προσαρμοσμένο στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, του κορπορατισμού των κρατών και του άκρατου καταναλωτισμού.
Οι «δεξαμενές σκέψεις» του νεοφιλελευθερισμού υπήρξαν τα έργα των Friedrich von Hayek (1899-1992), Milton Friedman (1912-2006) και Robert Nozick (1938-2002), που με τα ιδεολογικά τους προτάγματα επιτέθηκαν στον κεντρικό (κρατικό) σχεδιασμό και την οικονομική παρέμβαση.
Ο Hayek υποστήριζε ότι η οικονομική ελευθερία -δηλαδή, το δικαίωμα κατοχής, χρήσης και διάθεσης της ατομικής ιδιοκτησίας- αποτελεί ουσιαστική εγγύηση της πολιτικής ελευθερίας. Υποστήριζε κατά συνέπεια την αποθετική ελευθερία στην οικονομική σφαίρα και κυρίως την ελεύθερη επιλογή στο χώρο της αγοράς.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του το φιλελεύθερο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, αλλά και ο σεβασμός απέναντι στις πολιτικές ελευθερίες, μπορούν να αναπτυχθούν μόνο στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οικονομικής τάξης. Για τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού «η αγορά θεωρείται πως είναι ηθικά και πρακτικά ανώτερη της διακυβέρνησης και κάθε μορφής πολιτικού ελέγχου.»
Ο Nozick παρουσιάζε σαν αδικία όχι την ανισότητα αλλά κάθε παραβίαση των θεμελιωδών τυπικών κανόνων δικαίου, και κατεξοχήν των περιουσιακών δικαιωμάτων, έστω και αν γίνεται υπερ των ασθενεστέρων και προς τον σκοπό της ισότητας .
Ο νεοφιλελευθερισμός μειώνει και την έννοια της κοινωνίας θεωρώντας την απλώς μια συνάθροιση ατόμων, καθένα από τα οποία προσπαθεί να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες και συμφέροντα. Τούτη η άποψη έχει αποκληθεί ατομικιστική επειδή αντιλαμβάνεται τους ανθρώπους ως «απομονωμένα άτομα» μέσα στην κοινωνία.
Οι θέσεις των νέο-φιλελευθέρων ενάντια στον παρεμβατισμό του κράτους συνοψίζονται στην κάτωθι επιχειρηματολογία:
Α) στην ανεπάρκεια των γραφειοκρατών του κράτους να αντιμετωπίσουν ποικίλες και πολύπλοκες πληροφορίες,
Β) στην κρατική παρέμβαση ως σοβαρή απειλή για την ατομική ελευθερία, ως προσπάθεια ελέγχου της οικονομικής ζωής με πιθανότητα επέκτασης σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας με κίνδυνο τον ολοκληρωτισμό,
Γ) στην εφαρμογή του κευνσιανισμού, όπου λόγω της αυξημένης φορολογίας και των δημοσίων δαπανών έχει ως συνέπεια την αύξηση του πληθωρισμού, την αύξηση της κρατικής δανειοληψίας και την επίδραση του φυσιολογικού ποσοστού ανεργίας,
Δ) στην διαφθορά των κρατικών αξιωματούχων οι οποίοι λόγω της φύσης του ανθρώπου ως ορθολογικού και ιδιοτελούς πλάσματος (σύμφωνα με τον ωφελιμισμό), θα εκμεταλλευτούν την θέση τους προασπίζοντας το ιδιωτικό αντί του δημοσίου συμφέροντος, θέτοντας κατ’ επέκταση ζήτημα νομιμοποίησης μία τέτοιας κυβέρνησης.
Αντίθετα επιχειρηματολογούν υπερ της αγοράς ως δομικού στοιχείου οργάνωσης της κοινωνίας ως εξής:
Α) αν οι αγορές αφεθούν ελεύθερες, μπορούν να αυτορυθμιστούν και να οδηγήσουν σε μία μακροπρόθεσμη ισορροπία,
Β) οι αγορές είναι φυσιολογικά επαρκείς και παραγωγικές ενώ οι πόροι αντλούνται κατά την πιο επικερδή χρήση,
Γ) το ίδιο οι φτωχοί και οι πλούσιοι έχουν κίνητρο για εργασία,
Δ) οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι πιο αποτελεσματικές λόγω του κινήτρου του κέρδους και της διατήρησης χαμηλού κόστους εργασίας σε αντίθεση με τους δημόσιους οργανισμούς των οποίων ενδεχόμενη κακοδιαχείριση θα έχει σαν συνέπεια να πληρώσει της ζημιές ο φορολογούμενος,
Ε) οι τιμές και οι παραγόμενες ποσότητες αγαθών προσδιορίζονται από τον ανταγωνισμό αλλά και από την καταναλωτική ζήτηση,
ΣΤ) οι αγορές παρέχουν δικαιοσύνη. Οι ικανοί και εργατικοί άνθρωποι θα αναδειχθούν ενώ οι τεμπέληδες και ανίκανοι θα καταποντιστούν. Η υλική ανισότητα αντανακλά την φυσική ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων.

5. Οι προκλήσεις της εποχής μας αναφορικά με τις δύο ιδεολογικές εκφορές του φιλελευθερισμού
Την περίοδο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης όπου «η παραγωγή διεθνοποιείται και το κεφάλαιο ρέει ελεύθερα », η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού βρήκε γόνιμο έδαφος να αναπτυχθεί και να αποτελέσει την κυριότερη πολιτική πρακτική. Η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων ιδεολογιών και της πολιτικής τους πρακτικής την δεκαετία του 1980 μετατράπηκαν σε ένα είδος οικονομικής «συνταγής» από τα παγκόσμια θεσμικά όργανα που επιδιώκουν να την επιβάλλουν παντού.
Η σύγχρονη οικονομική κρίση αποτυπώνει τον δυικό ρόλο του νεοφιλελευθερισμού που από την μία πλευρά οδήγησε σε αυτή μέσω της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπίας των αγορών. Από την άλλη η λύση που επιβάλλεται για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης πάλι εκπορεύεται μέσω της ιδεολογίας του νεοφιλελευθερισμού με προτάσεις για περιορισμό του κράτους πρόνοιας, της παρέμβασης στην οικονομία κλπ.
Η εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού μόνο λύση δεν μπορεί να αποτελέσει. Η αυτορρύθμιση των αγορών και η αποδόμηση του κράτους πρόνοιας και της αντικατάστασης του με λιγότερο κράτος που ευαγγελίζεται δεν μπορούν να αποτελέσουν λύση στο πρόβλημα της φτώχειας και της ανέχειας που μαστίζει τις χώρες στις οποίες επιτέθηκαν οι αγορές. Η υιοθέτηση των πρακτικών του νεοφιλελευθερισμού μέσω των διαρθρωτικών προσαρμογών (μείωση ελλείμματος και χρέους) που επιδιώκονται να εφαρμοστούν την συγκεκριμένη περίοδο μόνο λύση δεν φαίνεται να δίνουν οδηγώντας ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Αντιθέτως η εποχή της οικονομικής κρίσης απαιτεί ενέργειες με σκοπό την αποκατάσταση της ισορροπίας. Αν πρέπει να εφαρμοστεί κάποια μορφή φιλελευθερισμού, αυτή είναι του κοινωνικού φιλελευθερισμού. Η εφαρμογή της κευνσιανής πολιτικής στην οικονομική κρίση του 1929 έδωσε λύση. Η επέκταση του κράτους πρόνοιας, η αύξηση των δημοσίων δαπανών και η αντιμετώπιση της ανεργίας μέσω των παρεμβάσεων του κράτους βοήθησε τότε και μπορεί να βοηθήσει και τώρα στην αποκατάσταση της ισορροπίας ανάμεσα στην κοινωνία και την οικονομία.

6. Βιβλιογραφία
Heywood Andrew, Πολιτικές ιδεολογίες, μτφρ. Κούτρης Χ., Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα 2007.
Kymlicka Will, H πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας. Mία Εισαγωγή, μτφρ. Μολυβάς Γ., Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2005.
Μαρκέτος Σπύρος, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β’ μισό του 20ου αιώνα και την Μετα-σοβιετική Περίοδο – Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Τόμος Α, Εισαγωγή στη Μελέτη των Πολιτικών Ιδεολογιών. Εγχειρίδιο Μελέτης, Εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2002.



Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Φεουδαρχία, μια μεσαιωνική νοοτροπία

Εισαγωγή Ο J. Le Goff στο κείμενο του για την «Ιστορία των νοοτροπιών» αναρωτιέται: «Η φεουδαρχία, πάλι, τι είναι; Ένα σύνολο θεσμών, ένας τρόπος παραγωγής, ένα κοινωνικό σύστημα, ένας τύπος στρατιωτικής οργάνωσης; [1] » Ο Κ. Ράπτης αναφέρει ότι «ο όρος φεουδαλισμός χρησιμοποιήθηκε μεταγενέστερα και όχι από τους Ευρωπαίους του Μεσαίωνα για να δηλώσει ένα σύστημα σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων σε προσωπική βάση [2] ». Ο δε D. Nicholas [3] εκφράζει την άποψη ότι η φεουδαρχία δεν μπορεί να οριστεί ως «σύστημα». Αντίθετα προτιμά χρησιμοποιήσει τον όρο «φεουδαρχικές σχέσεις» ή «φεουδαρχικός δεσμός» ως πλαίσιο ρύθμισης των ανθρωπίνων σχέσεων όπου βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί η υποτέλεια, «ο προσωπικός δεσμός ενός υποτελούς με έναν άρχοντα [4] ». Νοοτροπία τι είναι; Σύμφωνα με την λεξικογραφική ανάλυση στο κείμενο του J. Le Goff η νοοτροπία «δηλώνει το συλλογικό χρωματισμό του ψυχισμού, τον ιδιαίτερο τρόπο που νιώθει και σκέφτεται ένας λαός, μία ορισμένη ομάδα ανθρώπων [5] ». Σκοπός αυτή

Τι είναι Προσήνεια

Τα άτομα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία χαρακτηρίζονται κυρίως από την αγάπη και το ενδιαφέρον που δείχνουν στον συνάνθρωπο τους. Δείχνουν μεγάλη ευαισθησία απέναντι στον ανθρώπινο πόνο και πάντοτε δείχνουν μεγάλη θέληση για συνεργασία με τους γύρω τους. Εμπιστεύονται εύκολα τους άλλους ενώ πολύ σπάνια κάνουν κακή κριτική για άτομα που γνωρίζουν. Είναι άτομα που προσπαθούν και αποφεύγουν τις συγκρούσεις ενώ όταν έχουν διαφορές με άλλους προσπαθούν να βρουν μια συμβιβαστική λύση. Συνήθως Δεν τους αρέσει να μιλούν πολύ για τον εαυτό τους καθώς πιστεύουν ότι οι ίδιες τους οι πράξεις είναι αυτές που αναδεικνύουν την προσωπικότητα τους.

Η σύγχρονη εποχή σύμφωνα με τους Bauman και Giddens

1. Εισαγωγή. Η νεωτερικότητα και η ύστερη νεωτερικότητα (ή κατά άλλους μετανεωτερικότητα ) αποτελούν δύο όρους στην κοινωνιολογική επιστήμη για τους οποίους καταναλώθηκε σημαντική πνευματική εργασία για τον προσδιορισμός τους. Αν θέλαμε να προσδιορίσουμε χρονικά τις δύο περιόδους θα τοποθετούσαμε την νεωτερικότητα από τον 15ο αιώνα έως και το 1945 με δομικά στοιχεία τον Διαφωτισμός, της πολιτικές επαναστάσεις, την βιομηχανική επανάσταση, την επιστημονική επανάσταση και το καπιταλιστικό σύστημα. Η ύστερη νεωτερικότητα αρχίζει από το 1945 και μετά με κύρια στοιχεία την κοινωνία της αφθονίας, την παγκοσμιοποίηση, την ανάπτυξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας, την αλλαγή των χωρικών και χρονικών συντεταγμένων, τις συναλλαγές, την κινητικότητα του κεφαλαίου. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας θα αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο ερμήνευσαν οι κοινωνιολόγοι Zygmunt Bauman (κεφάλαιο 2) και Anthony Giddens τις δύο αυτές περιόδους (κεφάλαιο 3). 2. Οι θέσεις του Bauman για την νεωτε